เมื่อเอ่ยถึง “แม่แจ่ม” เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดเชียงใหม่ ตั้งอยู่ในหุบเขาซึ่งมีเทือกเขาดอยอินทนนท์ล้อมรอบ สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาและป่าไม้ ซึ่งถือเป็นแหล่งต้นน้ำ ที่สำคัญของภาคเหนือ นับเป็นหนึ่งในชุมชนไม่กี่แห่งของประเทศไทยที่ยังคงรักษาและสืบทอดมรดกพื้นเมืองที่ขึ้นชื่ออย่าง ผ้าซิ่นตีนจก และ ผ้าทอหลายประเภท อันเป็นศิลปหัตถกรรมที่มีคุณค่าทั้งความงดงามตามวิถีชีวิตผญาปัญญาของคน “เมืองแจ่ม” ยังคงมีเอกลักษณ์เฉพาะตนของกลุ่มชาติพันธุ์ไทยวน ไม่ว่าจะเป็นประเพณี วัฒนธรรม ความเชื่อ ที่ดำรงชีวิตไปพร้อมเสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่ม สะท้อนให้เห็นถึงชีวิตที่ผูกพันกับผ้าตีนจกมานานนับหลายชั่วอายุคน
คนแม่แจ่มจะรู้จักทอผ้าตั้งแต่อายุยังน้อยเพื่อพร้อมที่จะทอผ้าสำหรับนุ่งห่มของตนเองและครอบครัว ทุกวันนี้ชุมชนแม่แจ่มนิยมทอและใช้ผ้าทอที่ทำขึ้นในท้องถิ่นเช่น ที่นอน หมอน ผ้าห่ม ซิ่นหอมอ้วน ซิ่นตาล่อง ซิ่นแอ้ม ซิ่นตาตอบ ซิ่นลัวะ ซิ่นยาง ตลอดจนซิ่นตีนจก
คุณอุษา ทาวี หนึ่งในผู้ประกอบการร้าน”อุษาผ้าฝ้าย แม่แจ่ม”ตั้งอยู่เลขที่ 128 หมู่ 4 ต.ช่างเคิ่ง อ.แม่แจ่ม ได้เล่าให้ฟังว่าสินค้าที่โดดเด่นของทางร้านก็จะเป็นเสื้อผ้าแปรรูป โดยจะเน้นการทอมือและใช้สีธรรมชาติและเย็บมือจะใช้แรงของชาวบ้านคน อ.แม่แจ่ม ยกตัวเองผ้าถุงจะเน้นผ้าหอมอ้วนส่วนใหญ่แล้วจะผลิตกันที่บ้านแม่นาจรและบ้านนาฮ้องที่เดียวที่ทำ ร้านเราก็จะเน้นเป็นจกโบราณ จกประยุกค์ก็มีคนทั่วไปหาซื้อได้ส่วนจกโบราณค่อนข้างที่จะมีราคาแพงนิดหนึ่งแล้วแต่นักท่องเที่ยวจะชอบแบบใหน
ที่ร้าน “อุษาผ้าฝ้าย” เราจะไม่เอาผ้าโรงงานเข้ามาเด็ดขาดจะต้องเป็นผ้าโบราณที่ทำจากมือของชาวบ้านจริงๆ จึงอยากจะฝากถึงนักท่องเที่ยวที่เดินทางเข้ามาใน อ.แม่แจ่ม สินค้าที่ขึ้นชื่อของที่นี้ก็คือผ้าตีนจก ซึ่งเป็นสิ่งที่บ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ หมายถึงว่าต้นกำเนิดเกิดขึ้นจากแม่แจ่มจริงๆ นักท่องเที่ยวที่เดินทางมาที่แม่แจ่มที่นี้ก็มีหลายร้านจะมีบริเวณท้องฝาย สหกรณ์บ้านป่าแดด ร้านไหนก็ได้ขออยากแนะนำว่าถ้ามาถึงแม่แจ่มก็อยากให้ได้ผ้าของแม่แจ่มไปจริงๆและจะในช่วยชาวบ้านให้มีรายได้ ไม่ว่าจะเป็นเนคไท กระเป๋า เสื้อผ้าแปรรูปที่ตกแต่งด้วยจกรวมถึงของฝากของที่ระลึกต่างๆ
เรื่องราวของผ้าตีนจกแม่แจ่มนับเป็นงานหัตถกรรมที่ประณีต สวยงาม และมีเอกลักษณ์ ของอำเภอแม่แจ่ม ดังมีคำขวัญที่ว่า “อำเภอแม่แจ่ม เที่ยวบ่อน้ำแร่ ล่องแพน้ำแจ่ม พักแรมน้ำตก ผ้าตีนจกยอดน้ำมือ”
ธนวรรธน์ จรณชัยวรรธน์ รายงาน
